Αφεντάκειον Κληροδότημα Κιμώλου

Ο Ευεργέτης

Ο Μεγάλος Ευεργέτης Γεώργιος Οικονόμου Αφεντάκης γεννήθηκε στην Κίμωλο περί το 1820.

Σε νεαρή ηλικία μετοίκησε στην Αθήνα, όπου εργάστηκε στην επιχείρηση εμπορίας υφασμάτων και άλλων ειδών Βερσή. Μετά τον γάμο του με την κόρη του ιδιοκτήτη, Ελευθερία Βερσή, επεξέτεινε τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες και σε άλλους τομείς δημιουργώντας αξιόλογη περιουσία.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του άσκησε έντονο φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο τόσο στη γενέτειρα του Κίμωλο, όσο και στην Αθήνα, όπου και διετέλεσε μέλος του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Αθηναίων το 1899.

Το 1895, τέσσερα χρόνια πριν από τον  θάνατό του, συνέταξε τη διαθήκη του, με την οποία, όντας άτεκνος, όριζε τη διάθεσή τμήματος της περιουσίας του σεευαγή ιδρύματα της Αθήνας (πτωχοκομεία, βρεφοκομεία, ορφανοτροφεία, φρενοκομεία, Ερυθρός Σταυρός), νοσοκομεία (‘Ελπίς’, ‘Ευαγγελισμός’), σωματεία (Αρχαιολογική Υπηρεσία, Σύλλογος ΕμπορουπαλλήλωνΑθηνών, Σύλλογος Αμαξηλατών κ.α.). Ωστόσο, κύριο μέλημα του υπήρξε η οικονομική στήριξη της γενέτειρας του και κυρίως των άπορων και ηλικιωμένων Κιμώλιων.Για τον σκοπό αυτό κληροδότησε μεγάλο τμήμα της περιουσίας του για την ανέγερση και συντήρηση στην Κίμωλο ενός ασύλου για την φιλοξενίακαι προστασία ηλικιωμένων, απόρων και ναυαγών.

 

Η ιστορία του Ιδρύματος

 Το 1907, μετά τον θάνατο του Γεωργίου Οικονόμου Αφεντάκη τον Δεκέμβριο του 1899,ιδρύθηκε το φιλανθρωπικό ίδρυμα που έφερε το όνομα του προκειμένου να εκτελεστεί το κληροδότημα του.Το Βασιλικό Διάταγμα της ίδρυσής του φέρει τις υπογραφές του βασιλιά Γεωργίου Α’ και του μετέπειτα πρωθυπουργού Νικολάου Καλογερόπουλου. Σήμα του ιδρύματος ήταν ο σταυρός και γύρω του οι λέξεις «Άσυλον Γεωργίου Οικονόμου Αφεντάκη».

Στη σύνθεση του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου του ιδρύματος συμμετείχαν διακεκριμένες προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Δήμαρχος Αθηναίων Σπυρίδων Μερκούρης και η Ελμίνα Νάζου, γνωστή για το πλούσιο φιλανθρωπικό της έργο. Σημαντικό ρόλο είχε και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, η γνώμη του οποίου ζητείτο σε περίπτωση ισοψηφίας στο Διοικητικό Συμβούλιο. Η συμμετοχή του εκάστοτε Δημάρχου Αθηναίων, του Δημάρχου Κιμώλου καθώς και του Προέδρου της Ελεήμονος Εταιρείας Αθηνών στη Διοίκηση του Ιδρύματος αποτελούν όρο της διαθήκης του ευεργέτη.

Το ίδρυμα έθεσε πρωταρχικό στόχο την ανέγερση Ασύλου των Πτωχων στην Κίμωλο για τη φροντίδα «πτωχών και εγκαταλελειμμένων γερόντων και ναυαγών», όπως σαφώς όριζε η διαθήκη του ευεργέτη. Το έργο αυτό δεν έγινε δυνατό να υλοποιηθεί νωρίτερα από την δεκαετία του 1930 εξαιτίας των δυσμενών πολιτικών και οικονομικών συνθηκών που ταλάνιζαν την χώρα κατά το διάστημα αυτό.

Η θεμελίωση του Οίκου Περιθάλψεως της Κιμώλου πραγματοποιήθηκε το 1934, επι προεδρίας Δημητρίου Α. Αφεντάκη. Τηνεισαγωγή των πρώτων ηλικιωμένων τροφίμων του ιδρύματος ωστόσο, ανέκοψε το ξέσπασμα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, κατά τη διάρκεια του οποίου ο Οίκος Περιθάλψεως χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την περίθαλψη ναυαγών.

Μετά τον πόλεμο,η επωνυμία του ιδρύματος άλλαξε και καθιέρωθηκε νέο λογότυπο που απεικόνιζε τον Άγιο Γεώργιο και γύρω του τις λέξεις «Αφεντάκειον Άσυλον Πτωχών Κιμώλου».Παράλληλα ολοκληρώθηκεη ανέγερση του Αφεντάκειου Μεγάρου στην περιόχή της Βαρβάκειου αγοράς στο κέντρο της Αθήνας, όπου βρίσκεται εως σήμερα η έδρα του ιδρύματος.Η εμπορική εκμετάλλευση του μεγάρου που περιελάμβανε επαγγελματικούς χώρους και  καταστήματα, καθώς και η εξομάλυνση των πολιτικών συνθηκών επέτρεψε την εκκίνηση της λειτουργίας του Οίκου Περιθάλψεως στην Κίμωλο το καλοκαίρι του 1950, όπου παρεχόταν επίσης, δωρεάν ιατρική περίθαλψη και σε εξωτερικούς ασθενείς.

Τη δεκαετία του 1960 η διοίκηση του ιδρύματος προέβη στην κατασκευή νέου πολυώροφου κτηρίου στην οδό Ι. Δροσοπούλου, στην Αθήνα. Στο ισόγειο και υπογειο του κτηρίου κατασκευάστηκε κινηματογράφος, ο οποίος λειτούργησε για πολλές δεκαετίες με την επωνυμία «Φιλίπ».

 

Πολυσχιδής  δραστηριότητα

Παράλληλα, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε την επέκταση των σκοπών του ιδρύματος, ανταποκρινόμενο στις νέες κοινωνικές ανάγκες. Σε αυτό το πλαίσιο, εντάχθηκε στους σκοπούς τους ιδρύματος η περίθαλψη ατόμων ανεξάρτητα από την ηλικία τους, η παροχή υποτροφιών, η κατασκευή κοινωφελών έργων στην Κίμωλο, όπως π.χ. ο ηλεκτροφωτισμός του λιμανιού του νησιού, και γενικότερα, η εκπλήρωση κοινωφελών και φιλανθρωπικών σκοπών για την πνευματική και κοινωνική πρόοδο των Κιμώλιων.

Η επέκταση αυτή των σκοπών του ιδρύματος (ΦΕΚ 49, Α΄ΤΕΥΧΟΣ, 26/04/1963) δημιούργησε την ανάγκη νέας τροποποίησης της επωνυμίας του. Η νέα επωνυμία «Αφεντάκειον  Κληροδότημα Κιμώλου» απηχούσε καλύτερα το σύνολο των σκοπών που υπηρετούσε το ίδρυμα  (ΦΕΚ 153, Α΄ΤΕΥΧΟΣ, 07/07/1979).

Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, υπο την Προεδρία του Καθηγητή Αντωνίου Δανασσή-Αφεντάκη, μετέπειτα Κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής και Αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών, πραγματοποίηθηκαν πολλές βελτιώσεις στον Οίκο Περιθάλψεως Κιμώλου (ανακαίνιση κτηρίου, αναβάθμιση παρεχομένων υπηρεσιών, εγκατάσταση συστήματος πυρόσβεσης κ.α.).

Παράλληλα, ολοκληρώθηκε η κατασκευή διώροφου κτηρίου εμπορικών καταστημάτων στο κέντρο της Αθήνας (οδ. Σοφοκλέους) και ανακαινίστηκε πλήρως το κτηρίο της οδού Ι. Δροσοπούλου, το οποίο αργότερα μετετράπη σε φοιτητική εστία, η οποία, πλέον, λειτουργεί υπό την διαχείριση του Ιδρύματος.

 

Τα  Κιμωλιακά

Στηρίζοντας ενεργά τον πνευματικό κι εκπαιδευτικό χαρακτήρα του ιδρύματος η Δοίκηση του Αφεντάκειου Ιδρύματος χρηματοδότησε την δεκαετία του 1970 την έκδοση των «Κιμωλιακών». Πρόκειται για ένα μνημειώδες εκδοτικό έργο οχτώ τόμων στο οποίο συγκεντρώθηκαν και αναδημοσιεύτηκαν επιστημονικές μελέτες με θέμα την ιστορία, την αρχαιολογία και τη λαογραφία της Κιμώλου. Η επιμέλεια της έκδοσης ανήκει στον π. Ιωάννη Σπ. Ράμφο, πρωτοπρεσβύτερο και λόγιο της εποχής με καταγωγή από την Κίμωλο.

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, η Διοίκηση του Αφεντάκειου ιδρύματος εξασφάλισε την απρόσκοπτη λειτουργία του Οίκου Ευγηρίας Κιμώλου, το οποίο στα 60 χρόνια της συνεχούς λειτουργίας του φιλοξένησε όλους ανεξαιρέτως τους ηλικιωμένους κατοίκους του νησιού οι οποίοι χρειάζονταν φροντίδα.

Η οικονομική κρίση της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα όμως, οι κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές που αυτή επέφερε στα έσοδα από την μίσθωση ακινήτων για τη συντήρηση των Κοινοφελών Ιδρυμάτων, σε συνδυασμό με τις νομικές τροποποιήσεις που αφορούν στις προυποθέσεις της λειτουργίας των οίκων ευγηρίας καθώς και τις αλλαγές στον τρόπο φορολόγησης των ιδρυμάτων, επέφεραν σημαντικές μειώσεις στα έσοδα του ιδρύματος και οδήγησαν αναγκαστικά στη διακοπή της λειτουργίας του οίκου ευγηρίας Κιμώλου το 2014.

Ωστόσο, το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος, παραμένοντας πιστά στο όραμα του ευεργέτη που επιθυμούσε την «εσαεί λειτουργία του κληροδοτήματος του προς το κοινον ώφελος»εργάζεται εντατικά για την υπέρβαση των τρέχουσων δυσκολιών και τον εκσυγχρονισμό των σκοπών του ιδρύματος, ώστε να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες οικονομικές, υλικές και εκπαιδευτικές ανάγκες των κατοίκων της Κιμώλου. Για τον σκοπό αυτό το Αφεντάκειο Ιδρυμα βρίσκεται σε διαρκή επαφή και  συνεργασία με τον Δήμο Κιμώλου και τους τοπικούς φορείς, παραμένοντας πάντα στη διάθεση τους για την υποστήριξη των κατοίκων του νησιού, όποτε οι συνθήκες το απαιτούν. Και ασφαλώς παραμένει βασικός στόχος η λειτουργία στο κτίριο του Οίκου Περιθάλψεως, Μονάδας Φροντίδας Ηλικιωμένων, σύμφωνα με την παρούσα Νομοθεσία.

Μελλοντικοί Στόχοι

Οι μελλοντικοί στόχοι του ιδρύματος περιλαμβάνουν:

• την οικονομική εξυγείανση του ιδρύματος με την ανανέωση μισθωμάτων,
• τον εκσυγχρονισμό και την αποδοτικότερη εκμετάλλευση των εγκαταστάσεων του,
• την παροχή φροντίδας και κοινωνικών υπηρεσιών  σε έχοντες ανάγκη  Κιμώλιους,
• τη μελέτη, καταγραφή και αξιοποίηση του πλούσιου αρχειακού υλικού του ιδρύματος με σκοπό τον εμπλουτισμό της γνώσης για την σύγχρονη ιστορία της Κιμώλου και των Κυκλάδων γενικότερα,
• τη χρηματοδότηση αρχαιολογικών ερευνών στη Κίμωλο, αλλά και μελετών και εκδόσεων σχετικών με την ιστορία της Κιμώλου,
• την ανάληψη ποικίλων δράσεων πολιτιστικού περιεχομένου.