Η οικογένεια του Μεγάλου Ευεργέτη

Αριστερά είναι ο Αντώνιος Δ. Αφεντάκης (Δήμαρχος 1891-1914) και ο δεξιά είναι ο Δημήτριος Ι. Αφεντάκης (Πρόεδρος Κοινότητας από το 1915).

Οι πρόγονοι του Μεγάλου Ευεργέτη ζούσαν στην Κίμωλο τουλάχιστον από τα μέσα του 17ου αιώνα. Το Οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1670 (αντίγραφό του βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, Basbakanlik Arsivi, Tapu tahriye defterleri, tt. 800), περιλαμβάνει στην Κίμωλο τρείς φορολογουμένους με το επώνυμο Αφεντάκης: ένα Νικόλαο, ένα Γεώργιο και έναν Ιωάννη. Τα πατρώνυμα αυτών των φορολογουμένων δείχνουν ότι ήταν συγγενείς μεταξύ τους. Είχαν αρκετή ακίνητη περιουσία, κάτι που τους επιβάρυνε με σημαντικούς φόρους προς την Οθωμανική διοίκηση.

Ένας άλλος κλάδος προγόνων του Μεγάλου Ευεργέτη είναι η οικογένεια Ναδάλες, η οποία επίσης ζούσε στην Κίμωλο την ίδια εποχή. Το επώνυμό τους δείχνει ότι μάλλον προέρχονταν από την Σίφνο. Ο πρόγονος του Μεγάλου Ευεργέτη ήταν ιερέας και είχε οικοδομήσει στην Κίμωλο τον ιερό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (γνωστόν ως η “Παναγία του Κονόμου”), όπως προκύπτει από έγγραφο του 1699 δημοσιευμένο στα Κιμωλιακά, Τόμος Β.

Ο ναός αυτός παρέμεινε στην ιδιοκτησία της οικογενείας Αφεντάκη για τρεις αιώνες και ανήκει σήμερα στο Αφεντάκειο Κληροδότημα.

Οι περισσότερες πληροφορίες που έχουμε για τον δημόσιο ρόλο και την προσφορά της οικογενείας Αφεντάκη προς την Κίμωλο είναι από τον 19ο αιώνα, μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Ο πατέρας του Μεγάλου Ευεργέτη λεγόταν Νικόλαος και ήταν ιερέας, όπως και ο εκ μητρός παππούς του Μεγάλου Ευεργέτη και οι λοιποί άρρενες πρόγονοι του. Η στενή σχέση της οικογενείας Αφεντάκη με την ελληνική Ορθόδοξη εκκλησία είχε σημαντική επιρροή στον τρόπο σκέψης και δράσης των μελών της οικογενείας.

Ο Μεγάλος Ευεργέτης δεν είχε παιδιά. Είχε όμως πολλούς αδελφούς, αδελφές και ανήψια. Στην διαθήκη του αναφέρει ότι υπολόγιζε πως είχε τριάντα δύο (32) “πρώτα ανήψια”, δηλαδή παιδιά των αδελφών του.

Δημήτριος Αφεντάκης
Δημήτριος Αφεντάκης

Αδελφός του Μεγάλου Ευεργέτη ήταν ο Δημήτριος Οικονόμου Αφεντάκης, ο οποίος διετέλεσε Δήμαρχος Κιμώλου από το 1866 έως το 1874.
Επί της Δημαρχίας του άρχισε και ολοκληρώθηκε η οικοδόμηση του μητροπολιτικού ναού της Κιμώλου, που είναι αφιερωμένος στα Εισόδια της Θεοτόκου και είναι γνωστός ως η “Παναγία Οδηγήτρια”.
Σχετική αναφορά υπάρχει σε μικρή αναμνηστική πλάκα, η οποία είναι εντοιχισμένη στο αριστερό μέρος της πρόσοψης του ιερού ναού.
Σύμφωνα με έγγραφη μαρτυρία της εποχής, η οποία είναι δημοσιευμένη στον 6ο Τόμο των “Κιμωλιακών”, σελίδα 251, ο Δημήτριος Οικ. Αφεντάκης χρηματοδότησε ο ίδιος την αποπεράτωση του ιερού ναού “αναδεχόμενος και εξαργυρώνοντας” ομόλογα που είχαν παραμείνει ανενεργά για πολλά χρόνια.

Πολύτιμα στοιχεία για το Δημήτριο Οικ. Αφεντάκη προκύπτουν και από τον επικήδειο λόγο που εκφωνήθηκε όταν απεβίωσε, σε ένα έγγραφο-ντοκουμέντο του 1884, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ¨Μήλος¨ το 1935.

Ο Νικόλαος Δ. Αφεντάκης (γιος του Δημητρίου Οικ. Αφεντάκη) διετέλεσε Δήμαρχος Κιμώλου από το 1883 έως το 1887.

Αντώνιος Δ. Αφεντάκης, ιατρός και Δήμαρχος Κιμώλου 1891-1914
Αντώνιος Δ. Αφεντάκης, ιατρός και Δήμαρχος Κιμώλου 1891-1914

Ο μακροβιότερος Δήμαρχος Κιμώλου ήταν ο Αντώνιος Δ. Αφεντάκης (επίσης γιος του Δημητρίου Οικ. Αφεντάκη), που διετέλεσε Δήμαρχος από το 1891 έως την κατάργηση του Δήμου Κιμώλου το 1914. Επί της μακράς Δημαρχίας του εκτελέστηκαν πολλά έργα και αναπτύχθηκε το χωριό της Κιμώλου παίρνοντας την μορφή που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Ο Αντώνιος Αφεντάκης ήταν, μεταξύ άλλων, ο εκτελεστής της διαθήκης του Μεγάλου Ευεργέτη.

Άλλος αδελφός του Μεγάλου Ευεργέτη ήταν ο ιερέας Ιωάννης Οικ. Αφεντάκης, ο οποίος ιερουργούσε στην οικογενειακή εκκλησία της “Παναγίας του Κονόμου” και είχε το αξίωμα του Σακελαρίου.

Ο γιός του, Δημήτριος Σακελαρίου Ιωάν. Αφεντάκης ήταν ο γραμματέας του Δήμου Κιμώλου και διαδέχτηκε τον εξάδελφό του Αντώνιο Δ. Αφεντάκη ως πρώτος Πρόεδρος της Κοινότητας Κιμώλου το 1915.

Πρόεδρος της Κοινότητας Κιμώλου διετέλεσε και ο Βατίστας “Μπατάκης” Σάρδης από τα τέλη της δεκαετίας του 1930. Πρόκειται για τον σύζυγο της Ερατώς Α. Αφεντάκη, κόρης του Δημάρχου Αντωνίου Δ. Αφεντάκη. Συνεχίζοντας την παράδοση της οικογενείας Αφεντάκη, ο Μπατάκης Σάρδης υπήρξε Μεγάλος Ευεργέτης του ιερού ναού της Παναγίας Οδηγήτριας, δωρίζοντας το σύστημα του ρολογιού που βρίσκεται στο καμπαναριό.

Τον Μπατάκη Σάρδη διαδέχτηκε ως Πρόεδρος της Κοινότητας Κιμώλου ο Σπυρευάγγελος Α. Αφεντάκης, γιός του Δημάρχου Αντωνίου Δ. Αφεντάκη.

Δημήτριος Α. Αφεντάκης
Δημήτριος Α. Αφεντάκης

Μεγάλη ήταν η προσφορά προς την Κίμωλο του Δημητρίου Α. Αφεντάκη, επίσης γιού του Δημάρχου Αντωνίου Δ. Αφεντάκη. Ο Μίμης Αφεντάκης, όπως τον αποκαλούσαν με αγάπη οι Κιμώλιοι, αναδιοργάνωσε το Αφεντάκειο Κληροδότημα και διετέλεσε Πρόεδρος του Ιδρύματος μέχρι τον θάνατό του το 1959. Ο Μίμης Αφεντάκης φρόντισε για την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Ιδρύματος στην Αθήνα, η οποία συνεχίζει να προσφέρει τα έσοδα για τη λειτουργία του Ιδρύματος. Επί των ημερών του θεμελιώθηκε και ολοκληρώθηκε η ανέγερση του Οίκου Περιθάλψεως στην Κίμωλο, ο οποίος άρχισε να λειτουργεί στις 15 Αυγούστου 1950 χάρη στις προσπάθειες του Μίμη Αφεντάκη. Η προσφορά του Μίμη Αφεντάκη δεν σταμάτησε εκεί. Με δικές του ενέργειες αγοράστηκαν και μεταφέρθηκαν στην Κίμωλο μηχανές παραγωγής ηλεκτρικής ενεργείας. Οι μηχανές εγκαταστάθηκαν σε χώρο του Αφεντακείου Κληροδοτήματος και χάρη σε αυτές ηλεκτροδοτήθηκε το χωριό της Κιμώλου.

Το έργο του Μίμη Αφεντάκη συνέχισε ο ανεψιός του Αντώνιος Κ. Δανασσής-Αφεντάκης, Καθηγητής Πανεπιστημίου, ο οποίος διετέλεσε, μεταξύ άλλων, Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής και Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο Αντώνιος Δανασσής-Αφεντάκης ήταν ο μακροβιότερος Πρόεδρος του Αφεντακείου Κληροδοτήματος, υπηρετώντας το από την θέση του Πρόεδρου από το 1972 έως το 2014.

Σημαντική προσφορά προς την Κίμωλο είχε και ο Νικόλαος Γ. Αφεντάκης (επίσης ανεψιός του Μίμη Αφεντάκη), ο οποίος διετέλεσε, μεταξύ άλλων, Πρόεδρος του σωματείου “Ένωση Κιμωλίων” και Πρόεδρος του Αφεντακείου Κληροδοτήματος μετά το 2014.